Χάρης Τσιώνης Ιατρός – Νομαρχιακός Σύμβουλος
Η σχέση περιβάλλοντος και υγείας είναι γνωστή εδώ και πάρα πολλά χρόνια, με εμπειρικές παρατηρήσεις, αυτός όμως που για πρώτη φορά συστηματοποίησε τη σχέση υγείας ανθρώπου και περιβάλλοντος ήταν ο περίφημος γιατρός της αρχαιότητας, ο Ιπποκράτης. Ήταν ο πρώτος που έγραψε μια σημαντική πραγματεία, όπως θα την ξέρετε, “περί αέρων, υδάτων, τόπων”, για τον αέρα δηλαδή, το νερό και το έδαφος και έγραψε επίσης και μια άλλη πραγματεία που δεν την ξέρουμε τόσο πολύ αν και είναι πάρα πολύ σημαντική, είναι μια πραγματεία “περί αρχαίης ιητρικής”, στην οποία αναφέρεται στην διατροφή του ανθρώπου και μάλιστα χαρακτηρίζει ότι γνωρίζει πάρα πολύ καλά τα πολλά φοβερά που μπορεί να προκαλέσει η κακή διατροφή. Σήμερα ξέρουμε ότι τα βασικά στοιχεία του υγιεινού περιβάλλοντος είναι ο καθαρός αέρας, το καθαρό νερό, η επαρκής και υγιεινή διατροφή, η ήρεμη και ασφαλής κατοικία, και το σταθερό οικοσύστημα. Αυτά τα πέντε στοιχεία είναι τα βασικά στοιχεία του υγιεινού περιβάλλοντος. Αυτά τα στοιχεία τώρα κινδυνεύουν να ανατραπούν από διάφορους κινδύνους, ας τους ονομάσουμε περιβαλλοντικούς, οι οποίοι είναι: βιολογικοί κίνδυνοι όπως είναι τα μικρόβια που μπορεί να ενεδρεύουν στο νερό ή την τροφή, μικρόβια ιοί και άλλα βιολογικής φύσεως, οι χημικοί κίνδυνοι όπως οι ρύποι που υπάρχουν στον αέρα, στο νερό, τα απόβλητα, βαρέα μέταλλα, απορρυπαντικά, λιπάσματα, φάρμακα, βιοκτόνα, Οι επιδράσεις αυτών των κινδύνων μπορεί να είναι τοξικές, να προκαλούν νοσήματα, να είναι οξείες, να είναι χρόνιες, μπορεί οι βλάβες που προκαλούν να μην μπορούν να αντιστραφούν, είναι πάρα πολλών ειδών όπως καταλαβαίνετε. Επίσης έχει μεγάλη σημασία, όταν μιλάμε για ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν ζημιές στην υγεία, και το πως οι ουσίες αυτές μεταβολίζονται μέσα στον οργανισμό μας. Γιατί μια ουσία μπορεί ο οργανισμός να μην μπορεί να την αποβάλει αμέσως, να αθροίζεται, Έχει μεγάλη σημασία να ξέρουμε αν η ουσία αθροίζεται στον οργανισμό, και βέβαια αν μεταβολίζεται και μας δίνει προϊόντα που και αυτά με τη σειρά τους μπορεί να είναι επιβλαβή… Επίσης πρέπει να θεωρούμε και το άτομο το ίδιο, δεν είναι όλοι το ίδιο ευάλωτοι, τα παιδιά είναι περισσότερο ευάλωτα σε άλλου τύπου κινδύνους από ότι οι ηλικιωμένοι, όπως επίσης τα άτομα με ενδεχόμενη γενετική επιβάρυνση Και φυσικά σημασία έχει τέλος, σε κάποια στιγμή να δούμε και τα όρια. Λέμε ότι αυτή η ουσία δεν μπορεί στον αέρα, στην τροφή ή το νερό να ξεπερνάει ένα συγκεκριμένο όριο. Να σας πω και κάτι άλλο τώρα, η δική μου προσωπική σκέψη: τα όρια τα έχουμε για κάθε ουσία χωριστά. Η δική μου αντίληψη λοιπόν είναι η εξής: αν έχω δέκα ουσίες και οι δέκα είναι κάτω από τα όριά τους αλλά εγώ τις παίρνω και τις δέκα… θα έλεγα ότι υπάρχει μια συνέργια,….. …….τις συνέργιες είναι καλό να τις λαμβάνουμε πάντοτε υπόψη μας, και να επιμένουμε τα όρια που επιβάλλονται να έχουν ένα όριο ασφάλειας, δηλαδή αν αποδείξω για μια ουσία ότι το όριο είναι τόσο, δεν πρέπει να επιτρέψω αυτή την τιμή αλλά να πάω πολύ χαμηλότερα για να έχω όριο ασφαλείας. Να έρθω τώρα στο νερό. Ξέρετε καλά, είναι βασικό στοιχείο για την υγεία μας, υπάρχει όμως κίνδυνος να μολυνθεί, ευτυχώς για την χώρα μας, οι μολύνσεις του νερού τουλάχιστον από πλευράς βιολογικών κινδύνων δεν είναι μεγάλες, Σε μας τώρα οι κίνδυνοι είναι περισσότερο κίνδυνοι που προέρχονται από τοξικές ουσίες, είμαστε χώρα βιομηχανοποιημένη, χρησιμοποιούμε πάρα πολλά χημικά και όλα αυτά μπορούν να βρουν το δρόμο τους και να περάσουν στο νερό. Πρέπει λοιπόν να ΄χουμε το νου μας κυρίως στο νερό, και βέβαια αυτό σημαίνει ότι, δεν είναι μόνο το να μην έχει τοξικές ουσίες μέσα, πρέπει να έχει και τη σωστή σύνθεση. Μπορεί μια ουσία να μην είναι τοξική αλλά για τον οργανισμό, για τη λειτουργία π.χ των νεφρών να είναι βλαπτική, να έχει πάρα πολλά άλατα, ή χλωριούχα, να προκαλέσει νεφρολιθίαση. Πρέπει λοιπόν το νερό να έχει και τη σωστή σύνθεση. Εγώ σήμερα θα αναφερθώ σε ένα πρόβλημα που θα ταλαιπωρήσει πάρα πολύ τη χώρα μας αλλά κι όλη την ευρωπαϊκή ένωση και που είναι η ιστορία των λυμάτων και των απορριμμάτων. Από την παραγωγή των αγαθών στην παραγωγή των σκουπιδιών ¥ Η ταχύτατη οικονομική ανάπτυξη μεταπολεμικά είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής αγαθών και ενέργειας και τη σταδιακή μεταβολή των καταναλωτικών συνηθειών ¥ Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, το χαμηλό κόστος των προϊόντων, η κατασκευή προϊόντων με σύντομη ημερομηνία λήξεως, έχει ως αποτέλεσμα η κατανάλωση των αγαθών να αποτελεί σήμερα τρόπο ζωής και πολλοί άνθρωποι να εκφράζονται μέσα από το σύνθημα «Καταναλώνω άρα ζω». Οι αλλαγές στον τρόπο κατανάλωσης έχουν σχέση με: ¥ Ø Την αύξηση της προσφοράς αγαθών σε σχέση με τη ζήτηση. ¥ Ø Το φαινόμενο της μόδας ¥ Ø Την αρχή του self-service ¥ Ø Τις αγορές προϊόντων μιας χρήσης ¥ Ø Την υπερβολική σημασία στην συσκευασία ¥ Ø Την αγορά προϊόντων σε μεγάλες ποσότητες ¥ Ø Τη διαφήμιση των προϊόντων Οι αλλαγές στη κατανάλωση συνδέονται με ευρύτερες αλλαγές στον τρόπο ζωής: ¥ Ø Η αναζήτηση ανέσεων ¥ Ø Το κυνήγι του χρόνου ¥ Ø Η περιφρόνηση του παλιού ¥ Ø Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και των αγοραστικών δυνατοτήτων Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και κατανάλωσης έχουν πολλές επιπτώσεις στο περιβάλλον: ¥ Ταχύτατη ελάττωση των φυσικών πόρων ¥ Μεγάλη σπατάλη ενέργειας. ¥ Αλλαγή στη χρήση γης. ¥ Ρυπογόνες εκπομπές στον αέρα, στο νερό και στο έδαφος. ¥ Παραγωγή απορριμμάτων πάσης φύσεως όλο και πιο σύνθετων. Η στάση του καταναλωτή επιδρά στην παραγωγή των σκουπιδιών σε δύο επίπεδα: ¥ Από το ποσό των προϊόντων που αγοράζει ¥ Από την επιλογή του προϊόντος. Τι βρίσκουμε σ’ ένα σκουπιδοτενεκέ ΥΛΙΚΑ ΑΓΓΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΗΠΑ ΕΛΛΑΔΑ ΙΝΔΙΑ Χαρτί 33% 30% 35% 22% 7% Οργανικά τρόφιμα 20% 25% 30% 48% 75% Γυαλί 10% 12% 12% 4% 1% Μέταλλα 8% 6% 10% 4% 1% Πλαστικά 7% 10% 8% 10% 0% Υφάσματα 4% 2% 2% 3% 3% Στάχτη – σκόνη 10% — — 3% 3% Άλλα 8% 15% 3% 5% 5% Πες μου που ζεις να σου πω πόσα gr «πετάς» την ημέρα Πόλη Χώρα Ποσότητα (gr) Νέα Υόρκη HΠΑ 1800 Αμβούργο ΓΕΡΜΑΝΙΑ 850 Μαντελίν ΚΟΛΟΜΒΙΑ 540 Καλκούτα ΙΝΔΙΑ 510 Κάϊρο ΑΙΓΥΠΤΟΣ 500 Τα υλικά και η αποικοδόμησή τους Περίπου 110 εκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια νερού πετιούνται κάθε χρόνο στην Ελλάδα. Αν τα τοποθετούσαμε το ένα δίπλα στο άλλα θα έφταναν τα 16.000 χιλιόμετρα, όσο είναι δηλαδή το μήκος όλων των ελληνικών ακτών. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται διακρίνονται σε βιοαποικοδομήσιμα και μη βιοαποικοδομήσιμα ή βιοδιασπώμενα και μη βιοδιασπώμενα ανάλογα με το αν μέσω των φυσικών διαδρομών και διαδικασιών διασπώνται σε απλά συστατικά επιστρέφουν στο έδαφος και επαναχρησιμοποιούνται. Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες τα κυριότερα απορρίμματα του ανθρώπου ήταν τα περιττώματά του, τα αποφάγια (κόκαλα, φλούδες, υπολείμματα τροφών) κουρέλια και φθαρμένα παπούτσια, σπασμένα εργαλεία, χαρτιά. Όλα αυτά προέρχονται από τη φύση και εύκολα διασπώνται με τους φυσικούς, βιολογικούς δρόμους. Μέσω της βελτίωσης της τεχνολογίας, έχουν παραχθεί πολλές συνθετικές ουσίες, οι οποίες η φύση δεν γνωρίζει τον τρόπο να τις αποδομεί και να τις αδρανοποιεί. Μερικά από αυτά τα προϊόντα είναι: τα συνθετικά πλαστικά τα απορρυπαντικά, τα φυτοφάρμακα, τα εντομοκτόνα. Αυτά επειδή είναι μη βιοαποικοδομήσιμα ή μη βιοδιασπώμενα δηλ. δεν επιδέχονται φυσική διάσπαση, μένουν για πολύ μεγάλο διάστημα αναλλοίωτα και προκαλούν προβλήματα ρύπανσης. Χρόνος αποικοδόμησης θαμμένων υλικών ΥΛΙΚΟ ΧΡΟΝΟΣ Εισιτήριο λεωφορείου 2-4 εβδομάδες Βαμβακερό ύφασμα 1-5 μήνες Σχοινί 3-14 μήνες Μάλλινο ύφασμα 1 χρόνος Βαμμένο ξύλο 13 χρόνια Τενεκεδάκι κονσέρβας 50-100 χρόνια Αλουμινένιο κουτί 100-200 χρόνια Πλαστικό μπουκάλι 100-200 χρόνια Διαχείριση – Διάθεση απορριμμάτων ¥ Η διαχείριση των απορριμμάτων αποτελεί ένα από τα πλέον οξυμένα προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών. ¥ Οι κύριοι παράγοντες που συνέβαλαν στην όξυνση αυτή είναι οι αυξανόμενες καταναλωτικές συνήθειες των πολιτών, η τεράστια αύξηση των υλικών συσκευασίας, η χρήση των τοξικών ουσιών και η μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού στα αστικά κέντρα. Δυνατοί τρόποι διαχείρισης- διάθεσης των απορριμμάτων είναι: ¥ Απόθεση σε ανοιχτούς σκουπιδότοπους ¥ Απόθεση σε χωματερές ¥ Υγειονομική ταφή ¥ Καύση-αποτέφρωση Απόθεση σε ανοιχτούς σκουπιδότοπους Ο τρόπος αυτός διάθεσης των σκουπιδιών έχει πολλές αρνητικές συνέπειες όπως: ¥ Ρυπαίνονται τεράστιες περιοχές, οι ακτές και οι θάλασσες ¥ Απειλείται η χερσαία και θαλάσσια πανίδα πολλών περιοχών ¥ Κινδυνεύει η δημόσια υγεία ¥ Υποβαθμίζεται αισθητικά το τοπίο ¥ Υφίσταται αρνητικές επιδράσεις ο τουρισμός Απόθεση σε χωματερές Όταν τα σκουπίδια βρέχονται τα υλικά της χωματερής αντιδρούν μεταξύ τους δημιουργώντας τοξικά υγρά τα οποία διαπερνούν το υπέδαφος και ρυπαίνουν τα υπόγεια νερά. Με την αποσύνθεση των οργανικών υλικών ελευθερώνεται αέριο, το βιοαέριο, που περιέχει μεθάνιο και διοξείδιο του άνθρακα τα οποία συμβάλλουν στα φαινόμενο θερμοκηπίου. Υπάρχει ακόμη κίνδυνος εκρήξεων από την ανάφλεξη του μεθανίου. Οι χημικές ουσίες μπορεί να παράγουν τοξικούς ατμούς που ρυπαίνουν την ατμόσφαιρα Όταν μια χωματερή κλείσει, οι ουσίες που περιέχει παραμένουν ενεργές για πολύ καιρό και αποτελούν απειλή για το περιβάλλον για πολλές δεκαετίες. Υγειονομική ταφή (ΧΥΤΑ) ¥ Με τη μέθοδο αυτή στεγανοποιείται ο πυθμένας και τα τοιχώματα με αδιάβροχα υλικά. ¥ Ο χώρος ταφής διασωληνώνεται για να απομακρύνεται το βιοαέριο που παράγεται το οποίο είτε καίγεται, είτε χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας. ¥ Συλλογή και επεξεργασία των παραγόμενων στραγγισμάτων (με βιολογικό καθαρισμό) ¥ Η ταφή των απορριμμάτων γίνεται με την μέθοδο των κυψελίδων αντί αυτά να αποτίθενται σε όλη την έκταση του χώρου. ¥ Τα απορρίμματα καλύπτονται με χώμα καθημερινά. ¥ Γίνονται έργα αποκατάστασης, όπως δενδροφύτευση, κάθε περιοχής που φτάνει σε κορεσμό και συνολικά του χώρου ταφής Καύση-αποτέφρωση Σε ειδικές εγκαταστάσεις καίγονται τα απορρίμματα με δύο τρόπους: α. Απομακρύνονται πρώτα τα υλικά που δεν καίγονται εύκολα (π.χ. οργανικά υπολείμματα που έχουν πολύ υγρασία) και αυτά που ανακυκλώνονται (π.χ. χαρτί) ενώ τα υπόλοιπα καίγονται. β. Όλα τα απορρίμματα τεμαχίζονται σε μικρά κομμάτια και καίγονται. Έτσι αποφεύγεται η πολυέξοδη και δυσάρεστη διαδικασία της διαλογής. Προκύπτουν όμως μεγαλύτερα προβλήματα με τη ρύπανση του αέρα και τη διάβρωση των εγκαταστάσεων . ¥ Τα πλεονεκτήματα της καύσης είναι η μείωση του όγκου και του βάρους των απορριμμάτων και επίσης η δυνατότητα παραγωγής ενέργειας (ηλεκτρική ενέργεια, ζεστό νερό, ατμός). ¥ Στα μειονεκτήματα όμως είναι τα αέρια που παράγονται κατά την καύση και κυρίως οι διοξίνες από την καύση των χλωριωμένων οργανικών ενώσεων . ¥ Επίσης, η τέφρα (στάχτη) που παράγεται περιέχει συχνά τοξικές ουσίες και η απόθεσή της αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα. Στρατηγικές στη μάχη με τα σκουπίδια Μια στρατηγική με μέλλον: ν Mείωση των απορριμμάτων ν Ανακύκλωσn υλικών ν Λιπασματοποίηση — Mείωση των απορριμμάτων. ¥ Με την αποφυγή παραγωγής τους. Η ποσότητα των απορριμμάτων που παράγεται σχετίζεται με συνήθειες και επιλογές του καταναλωτή, με νομοθετικές ρυθμίσεις, με παραγωγικές και εμπορικές ρυθμίσεις και επιλογές. Έτσι, για παράδειγμα η αλλαγή του τρόπου συσκευασίας των προϊόντων μπορεί να μειώσει αρκετά τον όγκο των απορριμμάτων .Η στρατηγική αυτή πρέπει να αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα, καθώς δεν δημιουργεί κανένα περιβαλλοντικό πρόβλημα. Απαιτεί όμως την ενεργητική συμμετοχή των πολιτών και τη διάθεσή τους να αλλάξουν καταναλωτική συμπεριφορά. ¥ Με την επαναχρησιμοποίηση υλικών. Πολλά υλικά που συνήθως τα πετάμε μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν αφού πρώτα καθαριστούν .Με τον τρόπο αυτό εξοικονομούμε ενέργεια και χρήματα που θα ξοδεύαμε αν τα πετούσαμε ή ανακυκλώναμε. Ένα τέτοια παράδειγμα αποτελούν τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων, κυρίως των παλιών μοντέλων, καθώς και τα λάστιχα αυτοκινήτων που επαναχρησιμοποιούνται για να προστατεύουν τα πλαϊνά των πλοίων. Στο σπίτι μπορούμε να ξαναχρησιμοποιήσουμε κουτιά από κονσέρβες, κουτιά από γιαούρτι, το χαρτί περιτυλίγματος, μπουκάλια. Η επαναχρησιμοποίηση αναφέρεται ιδιαίτερα στις γυάλινες συσκευασίες προϊόντων που επιστρέφονται. Χρειάζεται όμως να επεκταθεί και σε άλλα είδη συσκευασίας όπως π.χ. τα πλαστικά. — Ανακύκλωσn υλικών. Ως ανακύκλωση θεωρούμε την παραγωγή προϊόντων από την επεξεργασία ήδη χρησιμοποιημένων στερεών απορριμμάτων. Μερικές διεργασίες ανακύκλωσης επαναχρησιμοποιούν τα υλικά για τον ίδιο σκοπό π.χ. παλιά κουτάκια αλουμινίου και γυάλινες φιάλες λιώνονται και ξαναγίνονται κουτιά ή φιάλες αντίστοιχα. Άλλες διεργασίες μετατρέπουν παλιά υλικά σε τελείως διαφορετικά νέα προϊόντα, π.χ. παλιά λάστιχα χρησιμοποιούνται στην κατασκευή οδοστρωμάτων. Οι εφημερίδες γίνονται χρησιμοποιούνται για την κατασκευή μονωτών από κυτταρίνη. ¥ Με την ανακύκλωση χαρτιού σώζουμε τα δάση και εξοικονομούμε νερό. ¥ Ένας τόνος ανακυκλωμένου χαρτιού σώζει περίπου 17 δέντρα, μειώνει κατά 60% την ποσότητα του νερού και κατά 40% της ενέργειας που απαιτούνται για την παραγωγή του. ¥ Συμβάλλει επομένως στην μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ρύπανσης του νερού. Τα οφέλη που έχουμε από την ανακύκλωση υλικών είναι: ¥ Μείωση του όγκου και του βάρους των απορριμμάτων . ¥ Εξοικονόμηση χώρου. ¥ Μείωση του κόστους συλλογής, μεταφοράς και διάθεσης των απορριμμάτων. ¥ Εξοικονόμηση φυσικών πόρων. ¥ Εξοικονόμηση ενέργειας. ¥ Δημιουργία θέσεων εργασίας σε βιομηχανίες ανακύκλωσης. ¥ Προαγωγή της υπευθυνότητα των πολιτών και ¥ Ευκαιρία σε όλους τους πολίτες να δράσουν για το περιβάλλον. Η ανακύκλωση μπορεί να γίνει: α. Με συγκέντρωση των απορριμμάτων και μηχανικό διαχωρισμό των χρήσιμων υλικών που μπορούν να ανακυκλωθούν . β. Με διαλογή στην πηγή. Με το σύστημα αυτό ο καταναλωτής κάνει μόνος του το διαχωρισμό των χρήσιμων υλικών και εν συνεχεία γίνεται χωριστή συγκέντρωση των υλικών για ανακύκλωσή τους. Όσο πιο κοντά στην πηγή γίνεται ο διαχωρισμός τόσο πιο συμφέρουσα είναι η ανακύκλωσή τους γιατί τα υλικά είναι καθαρά και το οικονομικό κόστος είναι μικρότερο. Κάτι τέτοιο όμως απαιτεί την ενεργή συμμετοχή των πολιτών. Κάτι ξέρουν οι Γιαπωνέζοι!! Στην Ιαπωνία έχουν το πιο επιτυχημένο σύστημα ανακύκλωσης στον κόσμο. Τα μισά από τα απορρίμματα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων ανακυκλώνονται. Ο γιαπωνέζος πολίτης διαχωρίζει τα απορρίμματά του σε επτά διαφορετικούς κάδους κάνοντας διαλογή στην κουζίνα του. Η αποκομιδή κάθε υλικού γίνεται μία συγκεκριμένη ημέρα της εβδομάδας. — Λιπασματοποίηση ¥ Αξιοποίηση των οργανικών υπολειμμάτων κυρίως από υπολείμματα από τους κήπους (κλαδιά, ξερά χόρτα και φύλλα κ.ά.) για λιπασματοποίηση. ¥ Όταν λέμε λιπασματοποίηση εννοούμε την βιολογική αποικοδόμηση της οργανικής ύλης κάτω από αερόβιες συνθήκες (συνθήκες πλούσιες σε οξυγόνο). ¥ Το προϊόν που προκύπτει από αυτή τη διαδικασία αποτελεί ένα οργανικό λίπασμα πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά το οποίο χρησιμοποιείται για τη λίπανση των φυτών των κήπων, πάρκων κτλ. Το πρόβλημα στην Ελλάδα ¥ Υπάρχουν περίπου 5000 σκουπιδότοποι από τους οποίους μόνο το 1/3 (1620 χωματερές), έχουν άδεια λειτουργίας ενώ τα υπόλοιπα λειτουργούν παράνομα. ¥ Ρυπαίνονται και μολύνονται τα επιφανειακά και υπόγεια νερά. ¥ Για το θέμα των σκουπιδιών η Ελλάδα καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο για παράβαση σχετικά με τα στερεά και με τα τοξικά και επικίνδυνα απόβλητα. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Η ιδανική λύση ¥ Αποφυγή παραγωγής σκουπιδιών ¥ Επαναχρησιμοποίηση κάποιων υλικών ¥ Ανακύκλωση ¥ Λιπασματοποίηση ¥ ΧΥΤΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής) Πρέπει να ξέρετε το εξής, ότι ένα άτομο σε μια αναπτυσσόμενη χώρα παράγει στη ζωή του περίπου 10 τόνους λύματα-απορρίμματα. Ένα άτομο στην ευρωπαϊκή ένωση, είμαστε μεγαλύτεροι καταναλωτές, παράγει 67 τόνους και ένας αμερικανός παράγει 260 τόνους. Αν κάνετε τους πολλαπλασιασμούς ξέροντας ότι το 2025 θα υπάρχουν 8 δισεκ. πληθυσμός, θα μιλάμε για δισεκατομμύρια τόνους. Τους καλύτερους Χ.Υ.Τ.Α. (Χώροι Υγειονομικής Ταφής), οτιδήποτε να κάνουμε, είμαστε τελειωμένοι, θα ταφούμε κάτω από τα σκουπίδια μας. Το πράγμα λοιπόν θέλει μια διαφορετική αντιμετώπιση. Δεν λέω, ωραίες οι οδηγίες της Ε.Ε (Ευρωπαϊκής Ένωσης), πρέπει να κάνουμε σωστούς Χ.Υ.Τ.Α., σωστή επεξεργασία των αποβλήτων, σωστή επεξεργασία των νοσοκομειακών αποβλήτων, άλλων τοξικών και λοιπά, αλλά πέραν αυτού πρέπει να κάνουμε κάτι ριζικά διαφορετικό. Κι αυτό είναι πρώτο, πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία, να αλλάξουμε την καταναλωτική μανία, μακριά από την ποσότητα και πιο κοντά στην ποιότητα, κι αυτά γίνονται μόνο με συνεχή εκπαίδευση. Να φύγουμε και από το αναπτυξιακό πρότυπο που ακολουθούμε και να πάμε σε αυτό που νομίζω ότι οι περισσότεροι το έχουμε ενστερνιστεί, είναι αυτό που λέμε αειφόρος ανάπτυξη. Οικονομική δηλαδή ανάπτυξη με σεβασμό προς το περιβάλλον. Η ουσιαστική λύση θα είναι μια ολική αλλαγή στην συμπεριφορά μας, να πάψουμε να είμαστε καταναλωτές της ποσότητας και να είμαστε καταναλωτές της ποιότητας. Να βάλουμε προτεραιότητες στη ζωή μας που να αναγνωρίζουν ορισμένες αξίες. Δεν μπορεί ας πούμε οι οικονομικές προτεραιότητες να μπούνε πιο μπροστά από τις προτεραιότητες της υγείας. Βλέπετε τι έγινε με τις «τρελές αγελάδες»; βάλαμε πιο μπροστά τις οικονομικές προτεραιότητες πχ. τις προτεραιότητες της κρεαταγοράς και είχαμε μια καταστροφή και για την υγεία, και για χιλιάδες αγελάδες και για την κρεαταγορά τελικά. Λοιπόν αυτό πρέπει να μας γίνει μάθημα, πρέπει να υπάρχει μια προτεραιότητα των αξιών. Εν ολίγοις να βάλουμε ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΖΩΗ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΑ ΚΕΡΔΗ.
5/2004
