Ο Δήμος Ερέτριας, (πρώην Δήμοι Αμαρυνθίων και Ερέτριας), σήμερα αποτελεί ένα γλυκό και απαλό τοπίο στη μέση του Ευβοϊκού κόλπου. Μιας θάλασσας περιτριγυρισμένης με βουνά που της δίνουν το σχήμα λίμνης. Μια όμορφη γωνιά της Ελλάδας, ένα θαυμάσιο τουριστικό θέρετρο με άριστη ρυμοτομία, με φαρδείς δρόμους, δενδροφυτεμένους και καθαρούς, με υπέροχα καταλύματα και γευστική τοπική κουζίνα.
Μια μικρή γωνιά της Γης, αγκαλιασμένη από θάλασσα και επιβλητικά βουνά, ζωγραφισμένη με αρχαία χρώματα, με ιστορία, αλλά κυρίως με ανθρώπους που τιμούν τη φιλοξενία.
Όμως δεν ήταν πάντα έτσι καθώς η Ερέτρια υπήρξε απο τις σημαντικότερες πόλεις – κράτη του αρχαίου Ελληνικού κόσμου (6ος και 5ος αιώνας π.Χ.) απέναντι απο τις βόρειες ακτές της Αττικής στον Ν. Ευβοϊκό κόλπο, νοτιοανατολικά της Χαλκίδας.
Η πρώτη αναφορά στην Ερέτρια γίνεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα, που εμφανίζεται στον κατάλογο των πλοίων που εκστρατεύουν κατά της Τροίας (Τρωικός πόλεμος). Τον 8ο π.Χ. αιώνα, η Ερέτρια και η γειτονική Χαλκίδα , υπήρξαν οι πιο ακμάζουσες πόλεις της Εύβοιας. Η Ερέτρια έλεγχε την Άνδρο, την Τήνο, την Κέα στις Κυκλάδες επίσης κατείχε και τμήμα των απέναντι ακτών της Βοιωτίας. Οι Ερετριείς ίδρυσαν και αποικίες στην Νότια Ιταλία από κοινού με τους Χαλκιδείς: τις Πιθηκούσσες και την Κύμη.
Το 499 π.Χ. με την Ιωνική Επανάσταση υποστήριξαν μαζί με την Αθήνα τις πόλεις της Ιωνίας στην εξέγερσή τους κατά των Περσών. Μετά την αποτυχία της επανάστασης, ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος Α’, θέλοντας να εκδικηθεί για αυτή την ενέργεια, πολιόρκησε και κατέστρεψε την πόλη κατά την Περσική εκστρατεία του Δάτη και του Αρταφέρνη το 490 π.Χ. Κατά την καταστροφή της πόλης δεν έγιναν σεβαστοί ούτε οι ναοί της, καταστράφηκε ακόμη και ο μεγαλοπρεπείς ναός του Απόλλωνα.
Η Ερέτρια κτίστηκε ξανά και έλαβε μέρος και στην Μάχη των Πλαταιών με 600 οπλίτες (479 π.Χ.). Τον 5ο αιώνα π.Χ. ήταν μέρος της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας. Κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο οι Ερετριείς ήταν σύμμαχοι των Αθηναίων κατά των Σπαρτιατών. Το 411 π.Χ. έλαβε μέρος η λεγόμενη μάχη της Ερέτριας στην περιοχή, μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών.
Μετά την νίκη της Σπάρτης, το 404 π.Χ. η Αθήνα σταδιακά επανέκαμψε και εγκαθίδρυσε και πάλι ηγεμονικό ρόλο στην περιοχή της Εύβοιας, η οποία ήταν πλούσια σε σιτηρά. Το 343 π.Χ ο Φίλιππος Β’ της Μακεδονίας είχε την πόλη υπό τον έλεγχό του, αλλά το 341 π.Χ. ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης την υπέταξε.
Μετά την Μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.), όπου ο Φίλιππος νίκησε των συνασπισμένο στρατό Αθηναίων και Θηβαίων, σήμανε και το οριστικό τέλος της Ερέτριας ως σημαντική πόλη-κράτος. Η πόλη εξακολουθούσε να υφίσταται ως μικρή επαρχιακή κωμόπολη. Το 198 π.Χ. λεηλατήθηκε από τους Ρωμαίους και το 87 π.Χ. καταστράφηκε κατά την διάρκεια των Μιθριδατικών Πολέμων και τελικά ερημώθηκε.
Η σύγχρονη κωμόπολη ιδρύθηκε το 1824 μετά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης και την καταστροφή των Ψαρών τον Ιούνιο του 1824, όταν ήλθαν στην περιοχή επιζώντες από τα Ψαρά, οι οποίοι της έδωσαν το όνομα Νέα Ψαρά. Το όνομα χρησιμοποιήθηκε σημαντικά στον 19ο αιώνα (η εκλογική περιφέρεια και οι βουλευτές ονομαζόταν «Νέων Ψαρών»), αλλά στη συνέχεια επικράτησε το όνομα Ερέτρια.
Σήμερα είναι τουριστικό παραθαλάσσιο θέρετρο.
Η Ερέτρια σήμερα αποτελεί σημαντικό λιμένα πορθμειακής γραμμής με τον λιμένα Ωρωπού (Αττικής), και συνδέεται οδικώς με την Χαλκίδα και νότια με το Αλιβέρι. Ως παραθαλάσσια πόλη διαθέτει ταβέρνες και πολλά σημεία ψυχαγωγίας και διασκέδασης, μεταξύ των οποίων και το λεγόμενο “νησί των ονείρων”. Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται στο βόρειο άκρο της σύγχρονης πόλης, και πολλά αξιόλογα ευρήματα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο της.
Για περισότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα της ΕΟΜΙΦΝΕ: http://www.eomifne.gr/
